มิติที่ 2: การคิด (Thinking) ในบริบทที่กว้างขึ้นของเป้าหมายการพัฒนาด้านใน (Inner Development Goals - IDG)

งานเขียนนี้ คือ บันทึกการเรียนรู้ส่วนหนึ่ง จากการเข้าร่วมเรียนรู้ในโปรแกรม IDG Ambassador

• มิติที่ 1 การดำรงอยู่ (Being)
• มิติที่ 2 การคิด (Thinking)
• มิติที่ 3 การเชื่อมโยงสัมพันธ์ (Relating)
• มิติที่ 4 การร่วมมือ (Collaborating)
• มิติที่ 5 การลงมือทำ (Acting)

มิติที่ 2: การคิด (Thinking)

การคิด - ทักษะทางความคิด (Thinking - Cognitive Skills) การพัฒนาทักษะทางความคิดของเรา ด้วยการมองจากหลากหลายมุมมอง ประเมินข้อมูลอย่างรอบด้าน และสร้างความเข้าใจต่อโลกในฐานะระบบที่เชื่อมโยงถึงกันทั้งหมด เป็นสิ่งสำคัญต่อการตัดสินใจอย่างมีปัญญา

มิติของการคิดประกอบด้วยทักษะสำคัญ 5 ประการ:

1. การคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking):

การคิดเชิงวิพากษ์ - ทักษะในการทบทวนอย่างรอบคอบถึงความถูกต้องของมุมมอง หลักฐาน และแผนการต่าง ๆ

• • ผู้คนส่วนใหญ่มักคิดว่าตนเองเป็นผู้ที่มีการคิดเชิงวิพากษ์ที่ดี โดยมีอคติที่ทำให้เราเชื่อว่าเราเก่งกว่าค่าเฉลี่ย
  • อย่างไรก็ตาม หลายครั้งเรามักจะคิดเพื่อปกป้องตนเองหรือภาพลักษณ์ของเรา มากกว่าที่จะมองจากหลาย ๆ มุมมอง
  • การคิดเชิงวิพากษ์ยังเกี่ยวข้องกับการตระหนักถึงอคติต่าง ๆ ของเรา
  • ผู้พูดตั้งคำถามว่า เรามีความสมดุลที่ดีในการพิจารณาข้อเท็จจริงจากมุมมองที่แตกต่างกันหรือไม่ และเราจะพัฒนาทักษะนี้ได้อย่างไร โดยไม่ได้หมายความว่าจะต้องเป็นคนที่มีการคิดเชิงวิพากษ์มากเกินไปจนกลายเป็นคนเยาะเย้ยถากถาง (cynical)

2. ความตระหนักรู้ในความซับซ้อน (Complexity Awareness):

การตระหนักรู้ในความซับซ้อน - ความเข้าใจและทักษะในการทำงานกับสถานการณ์ที่ซับซ้อน ระบบที่เชื่อมโยงกัน และเหตุปัจจัยต่าง ๆ

• • เป็นทักษะในการ มองเห็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (stakeholders) และเข้าใจว่าปัญหาที่ซับซ้อนมักได้รับอิทธิพลจากปัจจัยหลายประการ
  • สิ่งสำคัญคือการพยายามดึงปัจจัยเหล่านั้นออกมา และหาวิธีที่จะ แสวงหามุมมองที่หลากหลายมากขึ้น เมื่อทำงานกับปัญหาที่ซับซ้อน

3. ทักษะการเปิดรับมุมมอง (Perspective Skills):

ทักษะการเปิดรับมุมมอง - ความสามารถในการแสวงหา เข้าใจ และนำเอาความรู้จากมุมมองที่แตกต่างมาใช้ประโยชน์อย่างจริงจัง

• • มีเครื่องมือหนึ่งที่เรียกว่า "Lectica" ซึ่งมีส่วนในการสร้างความเข้าใจในทักษะ การแสวงหามุมมอง (perspective seeking), การรับมุมมอง (perspective taking) และ การประสานมุมมอง (coordinating perspectives) ซึ่งเป็นสามทักษะที่แตกต่างกัน
  • Paradox คือ ถ้าเราเก่งในการรับมุมมอง เรามักจะคิดว่าเรามีหลายมุมมองเกี่ยวกับปัญหาอยู่แล้ว จึงไม่ได้เก่งในการแสวงหามุมมองจากผู้อื่น และจากนั้นก็ไม่เก่งในการประสานมุมมองเหล่านี้เข้าด้วยกัน
  • นี่คือทักษะที่สามารถฝึกฝนได้จริงในการมองเห็นระบบ และ Peter Senge ได้ทำงานอย่างยอดเยี่ยมเกี่ยวกับการคิดเชิงระบบ (system thinking) และวิธีที่เราสามารถเติบโตในการประสานงานและแสวงหามุมมองจากผู้อื่นอย่างกระตือรือร้น

4. การสร้างความเข้าใจ (Sense-Making):

การสร้างความเข้าใจ - ทักษะในการมองเห็นรูปแบบ การจัดระบบสิ่งที่ไม่รู้จัก และความสามารถในการสร้างเรื่องราวอย่างมีสติ

• • เป็นทักษะที่เกี่ยวข้องกับ วิธีที่เราสัมพันธ์กับสิ่งที่ไม่รู้จัก และ วิธีที่เราสร้างเรื่องราว (stories)
  • ในวัยเด็ก การสร้างความเข้าใจของเรามักจะเป็นไปเพื่อการปกป้องตนเอง โดยพยายามสร้างเรื่องราวที่แสดงให้เห็นว่าเราเก่ง มีความรู้ หรือมีความสามารถ
  • เมื่อเราเติบโตเป็นผู้ใหญ่ขึ้น การสร้างความเข้าใจของเราจะขับเคลื่อนด้วยค่านิยมมากขึ้น โดยพิจารณาว่าสิ่งนั้นมีจริยธรรม ถูกต้อง หรือสอดคล้องกับค่านิยมและความหมายที่เรายึดถือหรือไม่
  • เมื่อเราเติบโตไปอีก เราจะเริ่มพิจารณาระบบที่ใหญ่ขึ้น และมองเห็นว่าเรื่องราวสามารถช่วยหรือขัดขวางผู้คนในการรวมตัวกันและบูรณาการมุมมองที่แตกต่างกันได้อย่างไร
  • ทักษะนี้จึงเป็นการสร้างเรื่องราวอย่างมีสติที่เอื้อประโยชน์และเป็นประโยชน์สำหรับเรา ซึ่งมีเครื่องมือและวิธีมากมายในการทำสิ่งนี้อย่างมีสติมากขึ้น

5. การวางแผนระยะยาวและวิสัยทัศน์ (Long-term Orientation and Visioning):

การมองระยะยาวและการมีวิสัยทัศน์ – ความสามารถในการมองการณ์ไกล และสร้างความมุ่งมั่นต่อวิสัยทัศน์ที่เชื่อมโยงกับบริบทที่กว้างขึ้น

• ทักษะนี้เกี่ยวข้องกับ การคิดและมองเห็นในระยะยาว เนื่องจากคนส่วนใหญ่มักจะคิดแบบ "ที่นี่และเดี๋ยวนี้" มากกว่า
• มีแบบฝึกหัดง่ายๆ ที่ช่วยเปลี่ยนมุมมองของเราในเรื่องการคิดระยะยาว:
• ให้นึกถึงบุคคลที่คุณรักและห่วงใยที่อายุมากที่สุดที่ยังมีชีวิตอยู่
• ให้นึกถึงบุคคลที่คุณรักและห่วงใยที่อายุน้อยที่สุดที่ยังมีชีวิตอยู่
• ลองคิดว่าโลกเป็นอย่างไรเมื่อบุคคลที่อายุมากที่สุดที่คุณคิดถึงมีอายุน้อยเท่ากับบุคคลที่อายุน้อยที่สุดที่คุณคิดถึง
• โลกในตอนนั้นแตกต่างจากตอนนี้อย่างไร อะไรคือความท้าทายในตอนนั้น และอะไรคือความท้าทายในตอนนี้
• จากนั้น ให้ลองนึกภาพว่าคุณต้องการให้โลกเป็นอย่างไรเมื่อบุคคลที่อายุน้อยที่สุดที่คุณรักและห่วงใยมีอายุเท่ากับบุคคลที่อายุมากที่สุด
• แบบฝึกหัดนี้เป็นการกระตุ้นเล็กๆ น้อยๆ ที่สามารถเปลี่ยนมุมมองของเราในการคิดและสร้างวิสัยทัศน์ระยะยาวได้

การพัฒนาทักษะเหล่านี้ในมิติ "การคิด" (Thinking) เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้เราสามารถประมวลผลข้อมูล แก้ปัญหาที่ซับซ้อน และวางแผนสำหรับอนาคตได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นส่วนสำคัญในการบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs)